VHO- Nối tiếp thành công của tác phẩm Cây gậy thần với sự kết hợp giữa nghệ thuật Cải lương và nghệ thuật Xiếc, Nhà hát Cải lương Việt Nam và Liên đoàn Xiếc Việt Nam vừa cho ra mắt tác phẩm thứ hai trong dự án Huyền sử Việt mang tên Thượng Thiên Thánh Mẫu .

 Sự kết hợp tinh tế và nhuần nhuyễn của Cải lương và Xiếc trong vở diễn

 Tại buổi tổng duyệt, vở diễn đã được các thành viên của Hội đồng nghệ thuật và khán giả đánh giá cao khi mang tới tiếng nói xây dựng và góc nhìn tích cực về diễn xướng Hầu đồng trong văn hoá truyền thống Việt. Với ngôn ngữ thể hiện và cách dàn dựng sáng tạo, mới mẻ, tác phẩm hứa hẹn sẽ thu hút được nhiều đối tượng khán giả, đặc biệt là giới trẻ.

Sự kết hợp đầy tinh tế và nhuần nhuyễn

Vở diễn được xây dựng dựa trên những huyền tích dân gian về Mẫu Liễu Hạnh - vị Đệ nhất Thánh Mẫu trong tín ngưỡng Tam Tứ Phủ của người Việt. Vở diễn đem lại cho khán giả sự cảm nhận đầy đủ hơn về hình tượng Thánh Mẫu và sự khởi tạo nên đạo Mẫu Việt Nam với tinh thần tôn vinh những vị danh tướng, danh thần, nữ thần có công trong quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc.

Thượng Thiên Thánh Mẫu là sự kết hợp tinh túy và hòa quyện giữa hai loại hình nghệ thuật Cải lương và Xiếc, mang đến cách thưởng thức nghệ thuật có tính giải trí cao nhưng vẫn đầy đủ tính triết lý sâu sắc, tính trữ tình và tư duy bác học của sân khấu đương đại. Người xem được thưởng thức những lớp diễn ngập tràn cảm xúc, vừa mang tính hiện thực lại vừa mang tính huyền thoại. Không gian và thời gian được kéo đẩy bằng hình ảnh các bạn trẻ thời nay đi xuyên không vào quá khứ và hòa mình vào câu chuyện về cuộc tái sinh luân kiếp duyên nợ trần ai của Thánh Mẫu.

Những lớp diễn cùng thủ pháp xử lý của đạo diễn đã tạo nên một mạch diễn nhiều cảm hứng, sự sáng tạo và hấp dẫn của xiếc và ảo thuật đan quyện vào câu chuyện kể của Cải lương tạo thành sức hấp dẫn và có chiều sâu trong nghệ thuật. Cảnh những người trẻ đi về quá khứ, cảnh Thái Bà sinh hạ Thánh Mẫu, cảnh Giáng Tiên chia biệt Đào Lang về Thiên giới, cảnh Hội quần tiên lý giải tại sao Thánh Mẫu giáng trần, cảnh Thánh Mẫu diệt kẻ ác nhân nơi Tây Hồ Phong Nguyệt bảo vệ công lý, Thánh Mẫu quyết chiến với Tiền Quân Thánh để bảo vệ chúng dân… là những sự kết hợp đầy tinh tế và nhuần nhuyễn của hai loại hình nghệ thuật tưởng như rất ít liên quan này.

Nghi lễ Hầu đồng được tái hiện trên sân khấu

Khám phá năng lượng bản thân bằng trải nghiệm nghệ thuật

Có lẽ, trong niềm vui chung khi vở diễn được hoàn thành và công diễn, những người hạnh phúc nhất chính là hai đạo diễn, tác giả và ê kíp sáng tạo vở. Gần một năm bị ảnh hưởng bởi đại dịch, Nhà hát Cải lương Việt Nam và Liên đoàn Xiếc Việt Nam đã phải rất nỗ lực vượt qua khó khăn khi việc tập luyện phải dừng bởi giãn cách xã hội, rồi thực hiện nhiệm vụ chính trị dàn dựng tác phẩm, tiết mục dự thi…; dự định ra mắt vở diễn cũng bị đình lại khi nhiều cán bộ nghệ sĩ phải thực hiện cách ly y tế, trước ngày ra mắt vở, toàn bộ ê kíp dàn dựng và nghệ sĩ phải test PCR.

Phó giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam, NSND Tống Toàn Thắng cho biết: “Chưa có một tác phẩm nào mà chúng tôi lại dàn dựng vất vả, kỳ công như với Thượng Thiên Thánh Mẫu. Khởi công từ tháng 4.2021 mà tới tận tháng 1.2022 mới ra mắt được, cá nhân tôi rất nhiều cảm xúc khi trải qua một năm có rất nhiều sự cố, biến động trong cuộc đời làm nghệ thuật. Tuy nhiên, tất cả những thất bại và cả khó khăn không làm cho hai Nhà hát bị khuất phục, chúng tôi lại cùng nuôi cho mình những năng lượng mới để cùng nghiền ngẫm, sáng tạo, tìm ra chìa khoá và ngôn ngữ khai phá tác phẩm”.

Giám đốc Nhà hát Cải lương Việt Nam, NSND Triệu Trung Kiên xúc động tâm sự: “Tôi và NSND Tống Toàn Thắng thực sự đã không hề bị áp lực, cái đích mà chúng tôi hướng tới là xây dựng hình tượng Thánh Mẫu Liễu Hạnh làm sao để khoe được những sáng tạo đặc trưng nổi bật của hai loại hình nghệ thuật là Xiếc và Cải lương. Chúng tôi rất mừng vì tập thể nghệ sĩ đều cảm thấy hào hứng, chờ đón tác phẩm ra đời và hy vọng sang năm mới, Việt Nam sẽ ngăn chặn được dịch Covid-19 để chúng tôi có thể khoe những tác phẩm mà mình đã dành tất cả tâm huyết sáng tạo với khán giả”.

Thượng Thiên Thánh Mẫu đã phô diễn được “sự vượt biên” của sáng tạo nghệ thuật. Nghệ sĩ Minh Lý, cô đào của Nhà hát Cải lương Việt Nam không những vừa hát, vừa diễn trên đu rồi thực hiện được những màn ảo thuật đầy thú vị như mời rượu, chữa bệnh. Nghệ sĩ xiếc vốn chỉ quen làm động tác hình thể thì nay lại có thể thoại, diễn như nghệ sĩ kịch nói. NSND Vương Hà, thành viên của Hội đồng nghệ thuật của Bộ VHTTDL chia sẻ: “Tôi thực sự cảm phục ê kíp sáng tạo nên tác phẩm này. Qua Thượng Thiên Thánh Mẫu, nghệ sĩ của cả hai đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp đã tự khám phá được nội lực bản thân để tạo nên những bất ngờ đầy thú vị. Hai vị đạo diễn cũng mạnh dạn đưa một số giá Hầu đồng vào giới thiệu với khán giả để họ thẩm nhận được không gian và các nhân vật trong hệ thống Tam Tứ Phủ một cách mềm mại và sống động”.

Có thể khẳng định, cho tới tác phẩm thứ hai này, sự phối hợp của ê kíp sáng tạo: Tác giả Lê Thế Song - Xuân Hồng; hai đạo diễn NSND Triệu Trung Kiên - NSND Tống Toàn Thắng; họa sĩ NSƯT Doãn Bằng; biên đạo múa NSND Kim Chung… và tập thể nghệ sĩ của hai nhà hát đã một lần nữa khẳng định sự thành công khi Xiếc và Cải lương cùng phối hợp dàn dựng tác phẩm, cùng đứng chung trên một sân khấu để tôn vinh nhau lên. Hai vị đạo diễn tiếp tục khẳng định sự sáng tạo đột phá, sự phối kết hợp ăn ý, các mảng miếng của Cải lương và trò diễn mang tính sáng tạo ly kỳ của Xiếc đã tạo nên sức cuốn hút mạnh mẽ của tác phẩm. Những tinh hoa của nghệ thuật Cải lương được NSND Triệu Trung Kiên khai thác triệt để; những trò diễn đặc sắc của Xiếc như bay trên không, ảo thuật nâng người, xoay người trên trục được NSND Tống Toàn Thắng áp dụng hoàn hảo trong không gian và hoàn cảnh của tác phẩm. Bên cạnh đó, NSND Tự Long cũng đã rất xuất sắc khi cống hiến cho người xem những khúc Văn ca Thánh Mẫu và Nghi lễ Hầu đồng giàu cảm xúc, tinh tế, ngọt ngào. Ngay như cảnh cuối tái hiện nghi lễ Hầu đồng, có thể thấy sự trau chuốt, kỳ công từ những bộ trang phục được thêu thùa vô cùng cầu kỳ, tinh xảo đã tạo nên sự uy nghiêm, thiêng liêng cho nghi lễ.

Với Thượng Thiên Thánh Mẫu, chắc chắn không chỉ có người lớn tuổi mê Cải lương hay người trẻ mê Xiếc yêu thích, mà đối tượng khán giả đến với vở diễn sẽ phong phú, đa dạng với nhiều lứa tuổi, nghề nghiệp, giai tầng. Mong lắm sân khấu Việt có được những tác phẩm hay, chất lượng như thế sẽ tiếp tục ra mắt và cống hiến trong thời gian tới! 

 THUÝ HIỀN; ảnh: KIÊN TRUNG