VH- Như tin đã đưa, Thông tư số 16/2018/TT-BGDĐT (Thông tư 16) quy định về tài trợ cho các cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân vừa được Bộ GD&ĐT ban hành đã thu hút sự quan tâm của dư luận. Theo Bộ GD&ĐT, Thông tư 16 nhằm khắc phục những bất cập để hoạt động tài trợ đảm bảo đúng mục tiêu, ý nghĩa và việc quản lý, sử dụng có hiệu quả nguồn lực tài trợ.

 Hội Phụ huynh cần được tham gia giám sát nhà trường trong việc huy động xã hội hoá. Trong ảnh: Giờ HS tham gia buổi ngoại khóa

 Tuy nhiên vẫn còn những ý kiến băn khoăn xung quanh việc thực hiện văn bản mới này.

PGS.TS Hoàng Văn Cường, Đại biểu Quốc hội, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học KTQD Hà Nội cho rằng, có vẻ nhiều người chưa hiểu đúng và làm đúng pháp luật về xã hội hóa trong giáo dục dẫn tới cách thức triển khai không phù hợp khi kêu gọi xã hội hóa tài trợ với cơ sở giáo dục. Đây là lý do dẫn tới tình trạng một số nơi, một số địa phương, một số người đứng đầu các cơ sở giáo dục đã thực hiện chưa đúng quy định, để xảy ra tình trạng lợi dụng hội cha mẹ phụ huynh học sinh, tình trạng áp đặt cào bằng để thu tiền như ở Hải Phòng, Thanh Hóa hay mới đây nhất là trường tiểu học Sơn Đồng (Hoài Đức, Hà Nội). “Ranh giới xã hội hóa cho đầu tư và lạm thu rất mỏng manh nên nếu không cẩn thận, chúng ta có thể bị lạm dụng hoặc làm một việc xã hội hóa nhưng lại thành lạm thu khiến xã hội lên án”, ông Cường nói.

Việc thu sai ở đây có thể xảy ra 3 trường hợp. Một là đúng nghĩa lạm thu, tức là thu những khoản thu không được phép thu, không có trong quy định dù có thể mục đích là tốt. Ví dụ khi một lớp học không có điều hòa, nhà trường đứng ra cùng phụ huynh phân bổ cho mỗi học sinh phải đóng một khoản tiền nhất định để lắp điều hòa, thì đó là thu sai. Nếu thu sai như thế, xử lý hành chính, người đứng đầu phải chịu trách nhiệm hành chính với vi phạm quy định của ngành, đồng thời phải trả lại tiền cho phụ huynh học sinh. Trường hợp khác thu có thể đúng theo quy định nhưng việc sử dụng đồng tiền thu ấy là không đúng theo quy định về mặt công khai minh bạch thì đó là sai phạm về mặt tài chính, phải xử lý về mặt tài chính. Nếu trầm trọng hơn là dùng tiền đó vào mục đích tư lợi cá nhân thì phải xử lý nặng hơn.

Ông Cường nhận định, xã hội hóa là đóng góp rất lớn cho cải thiện chất lượng giáo dục, tuy nhiên vẫn còn tình trạng lạm thu. Cơ quan chính quyền ở địa phương phải kiểm soát, ngăn chặn kịp thời. Để tránh tình trạng hội cha mẹ học sinh trở thành vỏ bọc, tiếp tay cho nhà trường làm sai, hội cha mẹ phải tham gia giám sát nhà trường trong việc huy động xã hội hóa. Vì mặc dù đây là tiền của các nhà hảo tâm đóng góp để làm xã hội hóa nhưng vẫn phải tuân thủ mọi thứ minh bạch. Nếu thực hiện tốt và phát huy vai trò giám sát của chính quyền địa phương, của cha mẹ học sinh thì sẽ khắc phục được những hạn chế trên.

Do đó, khi người học có khả năng và có nhu cầu, việc phải thực hiện biện pháp xã hội hóa để nâng cao chất lượng, đó là điều tất yếu đáp ứng nhu cầu chính đáng của người học. Điều này thể hiện hơn nữa trách nhiệm xã hội của nhà tài trợ, những người trước đấy có thể đã được hưởng những hoạt động về giáo dục, đào tạo, xã hội, bây giờ họ thể hiện trách nhiệm về hệ tương lai, điều đó cần được khuyến khích. Tuy nhiên giữa xã hội hóa và lạm thu là ranh giới mong manh khó phân biệt nên cần đưa ra tiêu chí cụ thể. Xã hội hóa cần đảm bảo 3 yêu cầu là đúng quy định, công khai, minh bạch. Nếu làm tốt 3 điều này thì sẽ không còn câu chuyện lạm thu.

Một cán bộ quản lý giáo dục khẳng định, nếu đã có văn bản quy định rõ nội dung của xã hội hóa là cái gì, khi xã hội hóa như thế nào, quy định rõ những gì không được lợi dụng xã hội hóa để ràng buộc dịch vụ thì dễ dàng thực hiện và quy rõ trách nhiệm. Nếu đưa hoạt động tài trợ trong các cơ sở giáo dục vào khuôn khổ, nề nếp, qua đó góp phần hạn chế, ngăn chặn lạm thu. Nhờ vậy, người đóng góp sẽ biết mình cần đóng góp thế nào cho đúng quy định, người thu nhận cũng phải tiếp nhận đúng cách. Việc đưa ra các quy định chặt chẽ như vậy sẽ dễ dàng quy trách nhiệm nếu phát hiện có sai phạm. 

 QUỐC HÙNG