Menu
  1. Chính trị
  2. Văn hóa
  3. Nghệ thuật
  4. Giải trí
  5. Du lịch
  6. Thể thao
  7. Gia đình
  8. Kinh tế
  9. Ẩm thực
  10. Đời sống
  11. Nhịp sống số
  12. Pháp luật
  13. Thế giới

Chính trị

19 Tháng Ba 2024

Lần đầu giới thiệu Hổ trong mỹ thuật cổ Việt Nam

Thứ Hai 17/01/2022 | 09:27 GMT+7

VHO- Lần đầu tiên Hổ trong mỹ thuật cổ Việt Nam được giới thiệu tới công chúng tham quan do Bảo tàng Lịch sử quốc gia phối hợp với Khu di tích Lịch sử Đền Hùng và một số nhà sưu tập tư nhân tổ chức nhân dịp chào Xuân Nhâm Dần 2022. Lễ khai mạc triển lãm diễn ra ngày 18.1 tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia.

TS Nguyễn Văn Đoàn, Giám đốc Bảo tàng cho biết, với trên 30 hiện vật và các tài liệu, hình ảnh chọn lọc, trưng bày giới thiệu những tác phẩm nghệ thuật tạo hình hổ đặc sắc trải dài trên 2.000 năm của lịch sử mỹ thuật Việt Nam.

 Chân đèn trang trí hổ, voi. Chất liệu Đồng pháp lam. Thế kỷ 19-20. Hiện vật Bảo tàng LSQG

 Tranh Bạch hổ (Trấn giữ phương Tây) Chất liệu Giây Nhà sưu tập Lê Tuấn Anh

 Tranh Hắc hổ (Trấn giữ phương Bắc) Chất liệu Giấy Sưu tập Lê Tuấn Anh

Hình tượng hổ có lịch sử lâu đời trong văn hóa Việt. Các tài liệu liên quan chứng minh, hổ là đối tượng sùng bái và là vật tổ của nhiều bộ tộc từ thời tiền sử. Cách ngày nay trên 2.000 năm, hình tượng hổ bước vào mỹ thuật trên các đồ đồng Đông Sơn, với quan niệm kính sợ và tôn thờ sức mạnh, oai linh của loài vật này. Cùng với diễn trình lịch sử, văn hóa Việt Nam, hình tượng hổ có những diễn biến và ý nghĩa tương ứng, từ ý nghĩa tâm linh, tôn giáo, tín ngưỡng, biểu tượng vương quyền đến những vật dụng, trang trí đời sống sinh hoạt thường nhật trong dân gian; tạo hình, phong cách, ứng dụng, ý nghĩa của mỗi thời đại cũng tồn tại những khác biệt. Hình tượng hổ đã đóng góp những nét đặc sắc với phức cảm thẩm mỹ trong lịch sử mỹ thuật Việt Nam.

Bình Kendi trang trí hổ. Chất liệu Gốm hoa lam (Chu Đậu - Hải Dương). Niên đại TK 15. Sưu tập Cao Xuân Bình

 Bích chất liệu Kim loại; Thế kỷ 1-3. Trang trí hình 4 thần thú; Thanh Long, Bạch Hổ, CHu thước, Huyền Vũ. Hình hổ có người cưỡi trên lưng. HIeenh vật BTLSQG

Trưng bày chuyên đề Hổ trong mỹ thuật cổ Việt Nam được thể hiện theo niên đại kết hợp loại hình. Xa xưa, trong nghệ thuật thời Đông Sơn, hình tượng hổ có liên quan đến quan niệm kính sợ và tôn thờ sức mạnh, oai linh của loài vật này. 10 thế kỷ đầu công nguyên, hình tượng hổ có chuyển biến về tạo hình, ý nghĩa, nội hàm văn hóa. Hình tượng hổ thời kỳ này bắt đầu xuất hiện gắn với các quan niệm về Tứ Tượng hay còn gọi là Tứ Linh, Tứ Thần Thú: Thanh Long (phương Đông), Bạch Hổ (phương Tây), Chu Tước (phương Nam), Huyền Vũ (phương Bắc). Hổ trở thành một biểu tượng trong các thần thú mang ý nghĩa tâm linh, tôn giáo; về cấu tạo, thể hình, biểu hiện xa rời hình ảnh của hổ trong thực tế. Trí tưởng tượng và tư duy thẩm mỹ tạo hình thời kỳ này chú trọng vào sự hài hoà, tạo hình thẩm mỹ mang tính thận trọng và uyển chuyển, kết hợp với các biểu tượng mang tính chất thiêng hóa, thể hiện niềm tin và sự tôn kính đối với hổ.

 Tranh Thanh Hổ (Trấn giữ phương Đông) Chất liệu Giấy Sưu tập Lê Tuấn Anh

Tranh Xích hổ (Trấn giữ phương Nam) Chất liệu GIấy Sưu tập Lê Tuân Anh

Hình tượng hổ trong nghệ thuật thế kỷ X-XX được đưa đến trưng bày với nhiều thông tin thú vị. Sử sách ghi chép nhiều chuyện thời nhà Lý có liên quan đến hổ như nuôi hổ, đấu hổ để giải trí và trừng trị phạm nhân. Dường như trong quan niệm đương thời, hổ đại diện cho cái ác, sự trừng phạt, tạo cảm giác ghê sợ, do vậy cho đến nay chưa phát hiện được hình tượng hổ nào trong nghệ thuật của thời kỳ này. Từ thời Trần (1225 - 1400), hổ xuất hiện với tạo hình khoẻ khoắn, sinh động, thể hiện sự dũng mãnh, oai phong, đồng thời được coi như linh thú trấn yểm, bảo vệ các lăng mộ. Khu lăng mộ các vua Lê ở Lam Kinh (Thanh Hóa) cho biết những thông tin chính xác hơn về quy mô, cấu trúc của các lăng tẩm hoàng gia thời phong kiến. Các lăng này thường có 10 pho tượng với kích thước nhỏ, chia làm 5 đôi gồm: quan hầu, lân, tê giác, ngựa, hổ. Tượng hổ được thể hiện đơn giản ở cách tạo dáng, khối, đường nét nhưng vẫn giàu tính biểu cảm…

Tranh ngũ hổ  Chất liệu Giấy Sưu tập Lê Tuấn Anh

Trong nghệ thuật gốm, hình ảnh của hổ xuất hiện khá hiếm hoi. Dù vậy, sự hiện diện của hổ trên đồ gốm khá sớm và có tính liên tục. Hổ xuất hiện sớm nhất trên các thạp gốm hoa nâu thời Trần, nổi tiếng với chiếc thạp hoa nâu khắc hình 3 con hổ đuổi nhau tại Bảo tàng Guimet (Paris, Pháp). Đến nay, có khoảng 10 chiếc thạp hoa nâu có hình hổ được lưu giữ tại các bảo tàng, sưu tập tư nhân trong và ngoài nước. Hồ trên thạp gốm hoa nâu được tạo hình khoẻ khoắn, sinh động, mang vẻ dũng mãnh khi rượt đuổi nhau hoặc rượt đuổi con mồi. Bảo tàng Lịch sử quốc gia cho biết, hình tượng hổ cũng xuất hiện trên nhiều dòng đồ gốm khác, với phong cách tạo hình khác biệt, tạo dấu ấn riêng, độc đáo và thú vị. Kết quả khai quật khảo cổ học ở tàu cổ Cù Lao Chàm (năm 1997 - 2000) và khai quật các lò gốm cổ vùng Nam Sách, Bình Giang (Hải Dương) cho thấy có nhiều tiêu bản gốm trang trí đề tài hổ như bình gốm hoa lam, kendy, đĩa gốm men lam và nhiều màu, đĩa gốm hoa lam, hộp gốm hoa lam... Những hình hổ này thường là các đồ án trang trí tươi vui, sinh động.

 Mảnh ghạch trang trí hổ sông nước. Chất liệu Đất nung. Niên đại TK 11-14. Hiện vật Bảo tàng LSQG

 Đĩa trang trí hổ. Chất liệu Gốm hoa lam nhiều màu (Chu Đậu, Hải Dương). NIên đại TK 15. Sưu tập Nguyễn Văn Dòng

Trong điêu khắc đình làng thế kỷ XVI-XVIII, hổ là một đề tài ưa thích trong các bức chạm trên kiến trúc gỗ đình làng. Những ngôi đình nổi tiếng trong lịch sử mỹ thuật Việt Nam như Tây Đằng, Chu Quyến, Nghiêm Xá (Hà Nội), Trùng Hạ (Ninh Bình), đình Chảy (Hà Nam), Thổ Tang (Vĩnh Phúc), Hùng Lô (Phú Thọ) đều có chạm khắc liên quan đến hổ. Hổ trong điêu khắc đình làng thường tham gia vào các hoạt cảnh như: hổ chạy theo chân Đinh Bộ Lĩnh trong cảnh mả táng hàm rồng, người cưỡi hổ (đình Chu Quyến), người cầm giáo đâm hổ (đình Tây Đằng), người đánh hổ, người và voi săn hổ (đình Chảy), hổ cày ruộng (đình Hùng Lô), người cầm súng bắn hổ (đình Hạ Hiệp)... Hình ảnh hổ trong điêu khắc đình làng thể hiện sự gần gũi, thân quen, đa dạng về thủ pháp, giản lược về hình thức, hồn nhiên, mộc mạc, hóm hỉnh, đầy sức sống.

Hình tượng hổ cũng được thể hiện rất đặc sắc trong tranh dân gian Hàng Trống, với bức tranh nổi tiếng Ngũ hổ, thường được bày trong những không gian thờ phụng. Ngoài ra còn có các tranh độc hổ theo màu sắc tương ứng: thanh hổ, bạch hổ, xích hổ, hắc hổ. Màu sắc trong tranh hổ Hàng Trống khá lộng lẫy uy nghi nhưng cũng không kém phần hài hòa, độc đáo.

Đến thời Nguyễn, hình tượng hổ - biểu trưng cho sức mạnh được sử dụng khá phố biến. Quần thể di tích Cố đô Huế còn có công trình Hổ quyền - đấu trường của voi và hổ được xây dựng năm 1830 dưới triều vua Minh Mạng. Hình hổ cũng được đúc trên Cao đỉnh - chiếc đỉnh lớn nhất trong cửu đỉnh, báu vật tượng trưng cho đế nghiệp muôn năm vững bền của triều Nguyễn. Hình tượng hổ dưới thời Nguyễn được thể hiện đa dạng, từ cung đình cho đến dân gian, từ các biểu tượng tôn giáo, tín ngưỡng đến đời sống thường nhật. Trong sưu tập tranh thêu lưu giữ tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia, đề tài hổ được sử dụng khá nhiều với ý nghĩa cát tường, chúc phúc, trừ tai... 

 THẢO MỘC

Print

Hãy Đăng nhập hoặc Đăng ký đăng nhận xét.

Danh mục bài viết

«Tháng Ba 2024»
T2T3T4T5T6T7CN
26
27
28
29
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
2021222324
25262728293031
1234567

© BÁO VĂN HÓA ĐIỆN TỬ
Cơ quan chủ quản: Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch
Giấy phép Báo điện tử số: 422/GP-BTTTT cấp ngày 19.8.2016
Bản quyền thuộc về Báo Văn hóa. Mọi hành động sử dụng nội dung đăng tải trên Báo điện tử Văn hóa tại địa chỉ www.baovanhoa.vn phải có sự đồng ý bằng văn bản của Báo điện tử Văn hóa.
Liện hệ quảng cáo: 024.22415051

Tổng Biên tập:NGUYỄN ANH VŨ

Phó tổng Biên tập: PHAN THANH NAM

Phó tổng Biên tập: NGUYỄN VĂN MƯỜI

Tòa soạn: Số 33 ngõ 294/2 Kim Mã, phường Kim Mã, quận Ba Đình, TP Hà Nội
Điện thoại: 024.38220036 - FAX: 024.38229302
Email: baovanhoa@fpt.vn

Close 2024 Bản quyền thuộc về Báo Văn hóa
Back To Top