VHO- Khai mạc ngày 1.7 tại Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM, hoạ sĩ Trần Hải Minh sẽ “thết đãi” công chúng yêu hội hoạ những tác phẩm hội hoạ đặc sắc mang phong cách biểu hiện trừu tượng. Triển lãm hội hoạ Trần Hải Minh diễn ra từ 1- 9.7.2023.

Khai mạc triển lãm hội hoạ Trần Hải Minh

Trần Hải Minh nhận được học bổng du học Đức từ 1987, sau khi học xong trung cấp mỹ thuật- Hà Nội- và sau hai năm thực hiện nghĩa vụ quân sự. Anh học và tốt nghiệp học viện nghệ thuật Berlin vào năm 1993. Sau đó, Trần Hải Minh ở lại Đức thêm một thời gian nữa, đến năm 1997, mới chính thức về nước và ở TP.HCM.

Theo nhà phê bình mỹ thuật Nguyên Hưng, bình thường, anh không quan tâm lắm chuyện hoạ sĩ đã từng học ở đâu, tốt nghiệp trường nào. Riêng trường hợp Trần Hải Minh, anh phải nhắc. Bởi cái khoảng thời gian Trần Hải Minh học và ở lại Đức-từ 1987 đến 1997-là khoảng thời gian đặc biệt có ý nghĩa. Đó là khoảng thời gian nước Đức “thống nhất” cả trên phương diện chính trị-xã hội và văn hoá. Cả nước Đức hừng hực trong không khí đổi mới. Tinh thần tự do hiện đại và hậu hiện đại (chủ nghĩa) tràn ngập đã mang lại niềm tin mới vào tương lai và giải phóng nhiệt tình sáng tạo nơi mỗi cá nhân sinh sống ở Đức-nhất là với các nhà văn và nghệ sĩ.

Hoạ sĩ Trần Hải Minh chia sẻ cảm xúc tại lễ khai mạc triển lãm

Trong môi trường với bối cảnh đó, Trần Hải Minh có cơ hội tiếp xúc với tinh thần nghệ thuật của những Joseph Beuys, Anselm Kiefer, Ernst Wilhelm Nay, Emil Schumacher, AR Penck, Sigmar Polke, Gunther Uecker, Fritz Schwegler…, thêm cả Marchel Duchamp, và Antoni Tapies… Dĩ nhiên, còn nhờ có “căn cơ ngộ tính”, từ đó, đã mở rộng nơi anh một quan niệm khác về đối tượng nghệ thuật (không còn giới hạn trong các quan hệ lịch sử-xã hội), về lý tưởng thẩm mỹ (tự do biểu đạt tinh thần) và hình thành nơi anh một trạng thái sáng tác khác (là hành trình kiến tạo bản thân như một cá tính nghệ thuật không ngừng đổi mới)…

Năm 1995, Trần Hải Minh triển lãm tranh cá nhân lần đầu tiên trong nước, tại trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam. Triển lãm này được xem là triển lãm biểu hiện trừu tượng đầu tiên ở Việt Nam, bởi một hoạ sĩ người Việt. Bối cảnh đang thời “đổi mới” và “mở cửa” ở Việt Nam là một thuận lợi cho triển lãm này. Trong mắt của một số hoạ sĩ tài danh lúc bấy giờ như Nguyễn Tư Nghiêm, Trần Lưu Hậu…, những người nhạy cảm và có cái nhìn nghệ thuật cởi mở, Trần Hải Minh là một nghệ sĩ tiền phong…

Triển lãm diễn ra tại Bảo tàng Mỹ thuật TP. HCM, nhiều bạn bè, dồng nghiệp đến chúc mừng hoạ sĩ trong lễ khai mạc

Tiếp xúc và bắt đầu theo dõi hành trình nghệ thuật Trần Hải Minh từ đầu những năm 2000, nhà phê bình mỹ thuật Nguyên Hưng chia sẻ, lúc này, hoạ sĩ đã vẽ khác so với giai đoạn còn ở Đức hay lúc mới về nước. Nếu như giai đoạn trước, còn thấy dấu vết của lối tư duy tượng hình nghiêng về hướng Biểu hiện chủ nghĩa (Expressionism) mà hình thức trừu tượng chỉ là trừu tượng hoá, thì ở giai đoạn này, anh gần như bước hẳn sang lãnh giới của nghệ thuật trừu tượng (Abstract art). Có thể nhận thấy các dấu ấn ảnh hưởng từ Antoni Tapies (ở giai đoạn Art Informel với kỹ thuật Matter Painting…) và Sigmar Polke (với tinh thần hậu hiện đại phá vỡ các chuẩn mực về thể loại cũng như phong cách…).

Tranh của hoạ sĩ Trần Hải Minh

“Tôi đặc biệt yêu thích các tác phẩm giai đoạn này của anh, đặc biệt là những bức như Bình minh màu vàng, Đại dương xanh thẳm. Nó đạt đến sự tinh lọc về hình thức và giàu tính biểu xúc. Chính khi đối diện với những bức tranh này, tôi đã thầm nghĩ, Trần Hải Minh là hoạ sĩ duy nhất ở Việt Nam có được lối tư duy trừu tượng trong hội họa, rồi sẽ còn “đi rất xa”…”, nhà phê bình mỹ thuật Nguyên Hưng viết.

Trớ trêu là ngay sau đó, hoạ sĩ Trần Hải Minh rơi vào tình trạng “khủng hoảng”. Hơn mười năm trời, từ 2007, anh gần như “không kết thúc được” bức tranh nào, không vẽ thêm được gì mới… Trong suốt khoảng thời gian đó, thỉnh thoảng đến thăm, nhà phê bình Nguyên Hưng đã nghĩ rằng, trong một nền văn hoá mỹ thuật còn loay hoay trong các khuynh hướng Hiện thực và Lãng mạn chủ nghĩa cũ kỹ như ở Việt Nam, Trần Hải Minh đã đi quá xa với lựa chọn nghệ thuật của mình, trở thành lạc điệu, và anh đã rơi vào tình trạng cô đơn cùng cực…!

Hoạ sĩ Trần Hải Minh vẽ rất nhiều để chuẩn bị cho cuộc triển lãm cá nhân lần thứ ba

Cuối năm 2021, Trần Hải Minh đã vẽ lại. Nghe tin anh vẽ rất nhiều, và chuẩn bị triển lãm. Các đồng nghiệp, bạn bè của hoạ sĩ đều rất vui. Ở quan hệ đời thường, vui, bởi Trần Hải Minh đã “hoà giải được với chính mình”. Nhưng trước câu chuyện nghệ thuật, vui hơn, bởi dường như, qua những khó khăn và cô đơn cùng cực, anh đã  khai thông được nguồn năng lượng sáng tạo vốn giàu có ẩn sâu trong mình…

Cho đến nay, trong vòng chưa tới hai năm, Trần Hải Minh đã chuẩn bị cho triển lãm cá nhân lần thứ ba, khai mạc ngày 1. 7. 2023.  Có thể nói, trong giai đoạn này, Trần Hải Minh là một hoạ sĩ biểu hiện trừu tượng (Abstract expressionism) ngày càng triệt để, với phong cách riêng. Mỗi bức tranh mới của anh đều là một “tâm cảnh”-một loại phong cảnh tinh thần-đầy xao động và biến động, với bút pháp mạnh mẽ, lưu loát và biến ảo hiếm thấy…

Theo nhà phê bình Nguyên Hưng, tranh biểu hiện trừu tượng của Trần Hải Minh, là những thực tại tinh thần của “một nhân loại cụ thể”, để thấu cảm, người ta cần phải mở lòng, mà trước hết, cần giải trừ các thành kiến, định kiến về nghệ thuật thường vốn mai phục nơi mình…!

THẢO PHƯƠNG