VHO- Ngày 7.7, UBND tỉnh Quảng Ngãi kiến nghị Bộ VHTTDL hỗ trợ ngân sách Trung ương thực hiện chương trình tổng thể về phát triển văn hóa Việt Nam trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2023-2025, tập trung đầu tư tu bổ, tôn tạo Di tích quốc gia đặc biệt văn hóa Sa Huỳnh (thị xã Đức Phổ) và Di tích quốc gia Thành Châu Sa (xã Tịnh Châu, TP Quảng Ngãi) với kinh phí dự kiến khoảng 500 tỉ.

Nâng cấp Nhà trưng bày văn hóa Sa Huỳnh thành Bảo tàng văn hóa Sa Huỳnh

Theo đó, tỉnh Quảng Ngãi nêu rõ sự cần thiết đầu tư tu bổ, tôn tạo Di tích quốc gia đặc biệt văn hóa Sa Huỳnh. Địa phương Quảng Ngãi được xem là cái nôi của Văn hóa Sa Huỳnh với 26 di tích được khai quật trong số hơn 80 địa điểm được phát hiện và nghiên cứu, phân bố chủ yếu ở phường Phổ Thạnh và xã Phổ Khánh (thị xã Đức Phổ). Từ những mộ chum Sa Huỳnh, các nhà khảo cổ học người Pháp qua các đợt khai quật đã liên tục phát triển các dấu vết của một nền văn hóa thời tiền sử, tìm thấy khoảng 500 mộ chum có chứa nhiều loại đồ tùy táng phân bố dọc các tỉnh duyên hải miền Trung, Đông Nam bộ và Tây Nguyên.
Từ những giá trị trên, Bộ VHTTDL đã xếp hạng di tích cấp quốc gia và được Chính phủ xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt. Di tích gồm các địa điểm được khoanh vùng bảo vệ gồm địa điểm Long Thạnh (Gò Ma Vương), địa điểm Phú Khương, địa điểm Thạnh Đức, Quần thể di tích Chămpa, địa điểm Đầm An Khê và lạch An Khê-sông Cửa Lỗ.
Từ khi xếp hạng đến nay, được sự quan tâm của Bộ VHTTDL và từ nguồn ngân sách của tỉnh đã tiến hành khai quật các điểm di tích, đầu tư Dự án bảo tồn tại chỗ điểm khai quật, bố trí 1,8ha  đất để xây dựng Nhà trưng bày văn hóa Sa Huỳnh với diện tích 1.500m² và đầu tư con đường vào Nhà trưng bày văn hóa Sa Huỳnh.
Nhằm bảo tồn, phát huy giá trị di tích gắn với phát triển du lịch theo định hướng của Đảng và Nhà nước thì việc đầu tư tu bổ, tôn tạo Di tích quốc gia đặc biệt văn hóa Sa Huỳnh, thị xã Đức Phổ là cần thiết. Những hạng mục cần thiết như nâng cấp Nhà trưng bày văn hóa Sa Huỳnh thành Bảo tàng văn hóa Sa Huỳnh, tiếp tục khai quật khảo cổ học và phục dựng các điểm khai quật khảo cổ học để bổ sung, làm rõ hơn những giá trị của di tích và nhằm phục vụ khách tham quan; đầu tư, phục dựng các điểm di tích Chămpa, Đại Việt trong khu vực khoanh vùng bảo vệ di tích; đầu tư các tuyến đường nội bộ để phục vụ dân sinh và khách du lịch. Dự kiến tổng kinh phí khoảng 350 tỉ đồng để đầu tư tu bổ, tôn tạo Di tích quốc gia đặc biệt văn hóa Sa Huỳnh, thời gian thực hiện năm 2023-2025.

Tỉnh Quảng Ngãi đề nghị Bộ VHTTDL hỗ trợ đầu tư tu bổ, tôn tạo Di tích quốc gia Thành Châu Sa

Đối với đầu tư, tu bổ, tôn tạo di tích quốc gia Thành Châu Sa (xã Tịnh Châu, TP Quảng Ngãi), trong những năm qua, UBND tỉnh đã từng bước bảo tồn, tôn tạo di tích như đầu tư bảng chỉ dẫn và bia giới thiệu nội dung di tích, tổ chức đo vẽ lại bản đồ số hóa và cắm mốc giới cho di tích. Tuy nhiên, việc thực hiện tu bổ, tôn tạo, chống xuống cấp di tích cần có sự đầu tư kinh phí lớn để bảo tồn và phát huy giá trị di tích gắn với phát triển du lịch trong không gian liên kết giữa các di tích Quốc gia như núi Thiên Ấn và mộ Cụ Huỳnh Thúc Kháng, Khu Chứng tích Sơn Mỹ, Đền thờ Trương Định, Vụ thảm sát Bình Hòa, Địa đạo Đám Toái…trong khi đó, nguồn ngân sách của địa phương chưa bảo đảm cân đối, bố trí cho công tác này.
Do đó, tỉnh Quảng Ngãi đề nghị Bộ VHTTDL hỗ trợ đầu tư tu bổ, tôn tạo di tích quốc gia Thành Châu Sa với các hạng mục như phục dựng một đoạn hào thành góc phía Tây Bắc, phục dựng tháp canh ở góc bờ thành nội, khai quật phục dựng kiến trúc nhà ở bên trong thành nội, di dời mồ mả trả lại cảnh quan vẻ đẹp của thành Châu Sa và làm đường nội bộ phục vụ dân sinh, khách tham quan. Dự kiến tổng kinh phí khoảng 150 tỉ đồng, nguồn vốn đầu tư ngân sách Trung ương, thời gian thực hiện 2024-2025.
Về Thành Châu Sa, Sách Đại Nam Nhất thống chí và Đại Việt Sử ký toàn thư từng ghi nhận sự tồn tại của Thành Châu Sa với chu vi hơn 5 mẫu 5 sào. Năm 1471, khi vua Lê Thánh Tông bình định thu phục Chiêm Thành đã đặt Đạo Thừa tuyên Quảng Nam (bao gồm Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên) lỵ sở đóng tại Thành Châu Sa. Năm 1988, một người dân đã nhặt được Ấn Tam ty và hiện Ấn được trưng bày tại Bảo tàng Lịch sử TPHCM. Sau đó, Thành Châu Sa đã được tiếp tục nghiên cứu vào năm 1993 và được công nhận Di tích kiến trúc cấp quốc gia năm 1994.

NHƯ ĐỒNG