Yên Bái: Không treo trâu tại lễ hội Đền Đông Cuông

Trâu được đóng gông và quây kín trong khu vực tế thần

 Có mặt tại chính hội Lễ hội Đền Đông Cuông 2017 vào đêm mùng 8 rạng sáng 9.2, PV Văn Hóa chứng kiến Ban tổ chức đã thay nghi lễ treo trâu bằng cách mổ trâu thông thường để tế lễ và khu mổ trâu cũng được che kín. Trước đó, trao đổi với PV Văn Hóa, ông Lê Xuân Định - Phó Giám đốc Sở VHTTDL tỉnh Yên Bái cho biết, thực hiện chỉ đạo của Bộ VHTTDL và cam kết của lãnh đạo tỉnh, năm nay lễ hội Đền Đông Cuông vẫn được tổ chức theo nghi lễ truyền thống, một con trâu trắng vẫn được mổ để tế lễ thần linh nhưng sẽ không còn cảnh treo trâu đến chết trước sự chứng kiến của người dân và du khách như mọi năm. Thay vào đó, trâu sẽ được mổ ở nơi kín đáo không để du khách chứng kiến, theo dõi, sau đó, thịt đưa vào để tế thần. Ông Định cũng cho biết, lãnh đạo Sở VHTTDL tỉnh Yên Bái cùng một số phòng, ban chức năng liên quan của Sở đã ứng trực 24/24h tại lễ hội để cùng địa phương và Ban tổ chức thực hiện đúng cam kết bỏ hủ tục treo trâu đến chết…

Đúng 0h ngày 9.2, toàn bộ khu mổ trâu đã được quây kín bằng bạt. Chỉ có những người trong nhóm mổ trâu làm việc khẩn trương để kịp tế thần. Trong vòng 15 phút, công việc của nhóm thợ mổ đã tiến hành xong, khu mổ trâu được dỡ bỏ ngay để người dân và du khách cùng tham gia nghi lễ tế thần. Ông Lê Minh Đức - Phó Chủ tịch UBND huyện Văn Yên chia sẻ, trước khi lễ hội diễn ra, chính quyền địa phương phối hợp với Sở VHTTDL tuyên truyền rộng rãi trong nhân dân địa phương và nhận được sự đồng thuận cao về sự thay đổi trong cách tế thần của lễ hội năm nay. Dự kiến, trong những lễ hội tiếp theo, hủ tục treo trâu sẽ được địa phương loại bỏ hoàn toàn. 

Quảng Nam:  Tiếp tục kiên trì vận động đồng bào bỏ tục đâm trâu

Như Văn Hóa đã có bài phản ánh (trên số báo ra ngày 14.9.2016) về việc chính quyền tỉnh Quảng Nam đang vận động đồng bào vùng cao xóa dần những yếu tố phản cảm, hủ tục trong lễ hội đâm trâu, nhiều địa phương như miền núi như Tây Giang, Nam Giang, Đông Giang, Bắc Trà My… đã hưởng ứng cuộc vận động này và bỏ đi nghi thức đâm chết con trâu tại lễ đâm trâu, cúng tế và dần bỏ luôn lễ đâm trâu trong các lễ hội truyền thống của bản làng
  
Tuy nhiên, mới đây, tại thôn 3, xã Trà Linh (huyện Nam Trà My), hai hộ đồng bào Xê Đăng tại đây là ông Hồ Văn Chiến và Hồ Văn Núi đã tổ chức lễ đâm trâu khá lớn với sự tham gia khá đông của đồng bào trong xã. Những hình ảnh về buổi lễ đâm trâu với hai con trâu đực và cái được giằng vào cây nêu và các trai tráng dùng dao, mác đâm, phụ nữ đổ nước vào mũi trâu,… được phản ánh trên một số phương tiện thông tin đại chúng đã gây không ít phản cảm cho người xem.

Tỉnh Quảng Nam sẽ tiếp tục kiên trì vận động đồng bào bỏ nghi thức đâm trâu

Trao đổi về vấn đề này, ông Đinh Hài - Giám đốc Sở VHTTDL tỉnh Quảng Nam cho biết, chủ trương của tỉnh Quảng Nam và ngành văn hóa là vẫn tiếp tục kiên trì, từ từ vận động đồng bào bỏ nghi thức đâm trâu. Nhiều địa phương đã hưởng ứng và có nơi đã bỏ hoàn toàn. Tuy nhiên vẫn còn một vài nơi, chẳng hạn như tại Nam Trà My vừa qua, một số hộ đồng bào vùng cao có điều kiện, kinh tế khá giả đã tự đứng ra tổ chức lễ đâm trâu mừng mùa màng bội thu và cầu mong năm mới khỏe mạnh, con cái khá giả. Theo truyền thống của đồng bào Xê Đăng thì gia đình nào đứng ra tổ chức từ 5 lần đâm trâu thì sẽ được giới thiệu người vào vị trí già làng nên các gia đình có điều kiện đã tổ chức đâm trâu vừa là thực hiện nghi thức truyền thống, cũng có trường hợp là để vận động vào vị trí già làng và cũng là dịp để gia đình đãi tiệc cho đồng bào trong thôn bản như một tiệc đầu năm.

“Tôi vừa làm việc với huyện Nam Trà My và chính Chủ tịch huyện cũng thừa nhận là vẫn còn những trường hợp gia đình khá giả ở vùng cao tự tổ chức lễ đâm trâu. Tuy nhiên đây chỉ là tự phát của các hộ dân chứ không phải là chủ trương của làng xã”, ông Đinh Hài nói thêm.

Ông Hài cũng cho biết trước đây đồng bào các dân tộc ở tỉnh Quảng Nam tổ chức đâm trâu rất nhiều và rầm rộ. Từ khi tỉnh Quảng Nam cùng ngành văn hóa bắt đầu cuộc vận động thì nhiều nơi đã xóa bỏ nhiều hủ tục, nghi thức phản cảm không phù hợp với hiện tại trong lễ đâm trâu nhưng vẫn giữ nguyên bản sắc, giá trị truyền thống của lễ hội. So với trước đây số lần tổ chức lễ đâm trâu đã giảm gần 90%. Nhiều địa phương đã bỏ hẳn lễ đâm trâu như đồng bào Cơ tu ở xã Lăng (huyện Tây Giang).

Chia sẻ về kinh nghiệm vận động đồng bào ở xã Lăng đồng thuận bỏ tục đâm trâu, ông Nguyễn Chí Toàn - Trưởng phòng VHTT huyện Tây Giang cho biết, địa phương đã đưa vấn đề này vào nghị quyết của Huyện ủy và tiếp tục vận động các xã, thôn còn lại thực hiện theo mô hình của xã Lăng, đúng tinh thần Thông tư 15 của Bộ VHTTDL đã ban hành.

Tuy nhiên, do đây là phong tục truyền thống lâu đời nên không thể ra lệnh cấm việc đâm trâu mà chỉ có thể vận động từ từ thay đổi nhận thức người dân. Không thể cấm các gia đình tổ chức đâm trâu mà chỉ có thể kiên trì vận động người dân, chẳng hạn như vẫn làm lễ đâm trâu nhưng không đâm đến chết con trâu. Nhiều địa phương đã cùng phối hợp với những người có uy tín, già làng tuyên truyền, vận động đồng bào dần dần đồng thuận, chấp nhận sẽ bỏ đi nghi thức đâm vào con vật tế cho đến chết trong lễ hội đâm trâu. Còn tất cả các nghi thức, công đoạn truyền thống khác trong lễ hội vẫn được giữ nguyên trạng như trước. Do vậy, văn hóa của đồng bào sẽ không bị mất đi, mà chỉ loại bỏ dần những nghi thức không còn phù hợp. Trước mắt, tất cả lễ hội do các cấp chính quyền tỉnh Quảng Nam tổ chức đều loại bỏ hủ tục đâm trâu.

 Hình ảnh đâm trâu tại Nam Trà My (Quảng Nam) vừa qua đã gây nhiều phản cảm cho người xem vì hành động đâm chết con trâu (Ảnh CTV cung cấp)

Ông Nguyễn Chí Toàn - Trưởng Phòng Văn hóa Thông tin huyện Tây Giang cho biết: Trong quá trình triển khai xây dựng nông thôn mới, huyện đã đặt ra tiêu chí xây dựng thôn nông thôn mới “9 có, xóa dần 5 không”. Trong “Xóa dần 5 không” có tiêu chí “Không cưới gả con nhỏ, cho của hai bên gia đình, lấy nhau cận huyết thống; không tổ chức đâm trâu, giết bò khi cưới vợ, gả chồng. Trên địa bàn huyện có 70 thôn và 20 khu dân cư, dịp Tết vừa qua được sự hỗ trợ kinh phí của Nhà nước, các thôn và khu dân cư đã tổ chức đâm trâu nhân lễ hội mừng lúa mới đầu năm như truyền thống. Tuy nhiên, tất cả các thôn và khu dân cư đều đồng thuận xóa bỏ, không thực hiện nghi thức đâm đến chết con trâu trước đông người trong lễ hội. Thay vào đó sẽ cử một đại diện uy tín đâm một nhát tượng trưng, lấy một ít máu tươi làm lễ. Sau đó mang trâu đến nơi khác để mổ thịt phục vụ trong phần hội của dân làng... Sắp đến, địa phương cũng sẽ tổ chức tổng kết, khen thưởng những điển hình thôn bản, khu dân cư thực hiện tốt chủ trương của huyện về việc tổ chức lễ hội văn minh, không có yếu tố bạo lực.

Khánh Chi