VHO - Nhà hát Chèo Quân đội vừa ra mắt Đại đội trưởng của tôi của cố tác giả Đào Hồng Cẩm. Đại đội trưởng của tôi là một trong bộ ba tác phẩm nổi tiếng của tác giả được xét trao Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học – nghệ thuật đợt 1 bằng kịch nói: Chị Nhàn, Nổi gió, Đại đội trưởng của tôi.

Đại đội trưởng của tôi là vở chèo hay về đề tài người chiến sĩ quân đội

Đây là một trong những kịch bản hay nhất về thời kỳ kháng chống Mỹ cứu nước, để lại dấu ấn sâu sắc đối với nhiều thế hệ khán giả, đặc biệt là những người đã đi qua các cuộc kháng chiến cứu nước của dân tộc Việt Nam. Với Đại đội trưởng của tôi, các nghệ sĩ Nhà hát Chèo Quân đội  đã  đưa kịch bản sống lại, vượt thời gian mang tới những cảm xúc mới mẻ, đầy xúc động với khán giả trên sân khấu chèo.

Vở diễn Đại đội trưởng của tôi do tác giả Lê Thế Song chuyển thể chèo, đạo diễn: NSND, Đại tá Vũ Tự Long, Phó giám đốc Nhà hát Chèo Quân đội; âm nhạc: Nhạc sĩ, Nghệ sĩ Nhân dân Hạnh Nhân, họa sĩ:  NSƯT Đạt Tăng. Ê kíp sáng tạo đều là những tên tuổi nghệ sĩ nổi tiếng của nghệ thuật chèo đã thực sự mang tới một vở diễn đậm chất chèo từ một kịch bản đề tài cách mạng với hình ảnh những người chiến sĩ Cụ Hồ. Vở diễn với sự tham gia thể hiện của gần 100 nghệ sĩ, diễn viên, nhạc công trẻ, tài năng của Nhà hát chèo Quân độ.

Kịch bản kịch nói của cố tác giả Đào Hồng Cẩm có đội dài trên ba tiếng, tác giả Lê Thế Song cùng đạo diễn, NSND Tự Long đã rút ngắn vở diễn khoảng hai tiếng nhưng vẫn giữ được giá trị nguyên gốc văn học kịch. Một kịch bản về đề tài chiến tranh cách mạng, xây dựng hình ảnh người chiến sĩ cách mạng và đặc biệt lại là một vở chính luận, không có hai tuyến nhân vật giữa ta và địch, bối cảnh chiến trường chỉ có ta với ta, không mô tả cụ thể phía địch, không có mâu thuẫn, xung đột mang tính đối kháng giữa chính diện hay phản diện, không có kẻ ác, người xấu. Vở diễn chỉ phản ánh mâu thuẫn giữa con người với hoàn cảnh, với môi trường chiến tranh ác liệt ngay trên trận địa. Nhưng thành công lớn tác giả là đã mô tả thật sâu sắc sự đấu tranh, mâu thuẫn trong chính suy nghĩ của những người chiến sĩ giữa nơi chiến sự ác liệt. Những hiểu lầm, ngộ nhận, những tâm tư tình cảm,  những trăn trở nghĩ suy giữa những người đồng đội, giữa cha con, giữa cấp trên cấp dưới từ đó làm nổi bật những giá trị cao đẹp hình tượng anh bộ đội cụ Hồ. Một tác phẩm sân khấu kịch nói lừng danh như vậy khi chuyển thể sang chèo có mặt thuận lợi là kịch bản hay, song cũng là thách thức lớn cho ê kíp dựng vở bởi lẽ kịch xoáy sâu vào mâu thuẫn tâm lý nhân vật, lại là nhữn g nhân vật hiện đại, cụ thể là người lính.

Các nghệ sĩ chèo quân đội đã diễn tả rất thành công nội tâm mâu thuẫn của từng nhân vật

Vượt qua những cái khó và thử thách, tác giả Lê Thế Song, đạo diễn, NSND Tự Long đã có sự phối hợp sáng tạo ăn ý, thể hiện xuất sắc hình tượng người chiến sĩ dũng cảm trên trận tuyến chống quân xâm lược. Lý tưởng cao cả đó luôn ngời sáng trong trái tim, khối óc mỗi người, được thể hiện trong hành động quyết chiến quyết thắng và được thử thách trong đời sống chiến đấu, cao hơn cả là tình đồng chí đồng đội, cùng chiến đấu chung một chiến hào, chung một lý tưởng vì độc lập dân tộc.

Cái khó cho tác giả chuyển thể là phải trung thành với nguyên tác kịch bản của tác giả Đào Hồng Cẩm nên khi chuyển thể Lê Thế Song phải bám sát kịch bản, chọn ngữ cảnh, chọn tình huống kịch để soạn lời ca sao cho phù hợp nhất với tính cách tâm lý nhân vật. Chèo có rất nhiều làn điệu, điều quan trọng chọn làn điệu nào đặt vào các tình huống cho đắt giá, với liều lượng hợp lý, tạo cảm xúc, thuyết phục người xem. Điều này được Lê Thế Song vốn là một tác giả chèo sung sức của chèo đã viết và chuyển thể thành công. Nhiều những làn điệu hay đặc sắc của chèo truyền thống đã được Lê Thế Song đưa vào rất hợp lý, phù hợp với tính cách của các nhân vật trong kịch, giúp cho diễn viên có đất để thể hiện tài năng diễn xuất và hát.

 Đại đội trưởng của tôi là vở diễn thứ bảy mà đạo diễn, NSND Tự Long dàn dựng cho sân khấu chèo. Với vốn nghề vững vàng bám sát thủ pháp dàn dựng đặc trưng của sân khấu chèo truyền thống, NSND Tự Long đã tạo nên những lớp diễn vô cùng xúc động và ấn tượng như lớp diễn sử dụng dàn múa minh hoạ với những lá cờ mở ra con đường máu, sự quyết chiến quyết thắng đi vào chiến thắng. Trong cuộc đấu tranh ác liệt với kẻ thù, những người chiến sĩ Việt Nam ở chiến hào chống Mỹ không chỉ có khắc khổ, mà tình yêu cao đẹp giữa đại đội trưởng Thực (nghệ sĩ Thanh Huấn) , y tá Thành (Quỳnh Sen) vẫn nảy nở. Họ lạc quan yêu đời, có niềm tin mãnh liệt vào tương lai. Hoặc như cảnh chiến sĩ Thắng (Xuân Đón) vì sức ép bom đạn dẫn tới bị điếc, máy chảy đầy tai nhưng anh vẫn kiên cường chiến đấu đến cùng, để rồi trước khi giơ súng bắn quân thù và hi sinh vẫn còn nhớ tiếng sáo diều quê hương... Lớp diễn qua sông ở vĩ tuyến 17, khán giả không khỏi lặng đi khi nghe được giọng hò xứ Quảng cất lên xúc động. Tình yêu nước, yêu quê hương thấm đẫm vào trong cái tình của người lính, giúp họ có thêm sức mạnh bước qua ranh giới của sự sống và cái chết, chiến đấu  vì dân, vì Tổ quốc và sẵn sàng hi sinh bảo vệ từng tấc đất.  

Nhiều cảnh diễn xúc động lấy nước mắt từ khán giả 

Điều thật thú vị là các nhân vật được xây dựng thật sống động, giàu hiện thực và rất gần với chính những người lính của hôm nay. Bên cạnh tính chính luận, NSND Tự Long cũng đã đưa vào những mảng miếng hài hước, dí dỏm điểm xuyết làm cân bằng cho một vở diễn đề tài chiến tranh. Đạo diễn đã  có sự tìm tòi khai thác triệt để chất lãng mạn, trữ tình, tạo cho vở chèo vừa ngợi ca chủ nghĩa anh hùng cách mạng, vừa tô thắm hình ảnh cao đẹp người lính Cụ Hồ, góp phần giáo dục truyền thống cách mạng, tinh thần yêu nước cho thế hệ hôm nay. Những người lính trong vở không chỉ diễn mà còn hát, múa một cách mềm mại, không hề khiên cưỡng.

Có mặt trong buổi tổng duyệt vở, Thiếu tướng Lê Xuân Sang, Phó cục trưởng Cục Tuyên huấn, Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam khẳng định: Vở Đại đội trưởng của tôi là một trong những vở diễn phát huy tốt giá trị của nghệ thuật chèo truyền thống.Việc xây dựng những vở diễn về đề tài lịch sử, cách mạng là điều rất cần thiết đối với Nhà hát Chèo Quân đội. Xem Đại đội trưởng của tôi trên sân khấu chèo sẽ thấy sự lắng đọng và cả xúc động. Tôi tin rằng vở diễn này khi mang đi diễn phục vụ cán bộ, chiến sĩ trong toàn quân và nhân dân cả nước cũng sẽ được đón nhận bởi vở diễn vô cùng ý nghĩa”.

Vở diễn Đại đội trưởng của tôi là công trình nghệ thuật thiết thực chào mừng kỷ niệm các ngày lễ trọng đại của đất nước, đồng thời là một trong những tác phẩm tham gia Hội diễn nghệ thuật chuyên nghiệp toàn quân năm 2023.

THÚY HIỀN