VHO- Sau khi giành các giải thưởng quốc tế, một số phim độc lập, phim nghệ thuật Việt Nam đã có cơ hội ra rạp để đến gần hơn với công chúng trong nước. Tuy nhiên, nghịch lý lại đang diễn ra ở các phòng vé: Trong khi phim thị trường lại dễ dàng thắng lớn thì dòng phim nghệ thuật lại rất kén khán giả…

Hình ảnh trong phim “Bên trong vỏ kén vàng”

Niềm vui ngắn, nỗi lo dài

Những năm gần đây, dòng phim độc lập đã dần trở nên quen thuộc với giới điện ảnh và công chúng nước nhà khi gặt hái được một số thành công nhất định tại các LHP quốc tế. Đặc biệt, trong năm 2022 và 2023, khán giả Việt có dịp thưởng thức nhiều bộ phim đoạt giải thưởng lớn. Nhưng trớ trêu thay, dù các tác phẩm này được giới chuyên môn trong và ngoài nước đánh giá cao, nhưng khi chiếu ở rạp Việt, doanh thu lại quá khiêm tốn với những suất chiếu ít ỏi, không nằm trong khung giờ “vàng”…

Tại LHP Cannes 2023, bộ phim Bên trong vỏ kén vàng của đạo diễn Phạm Thiên Ân đã đoạt giải Máy quay vàng dành cho Tác phẩm điện ảnh đầu tay xuất sắc nhất, mở ra nhiều kỳ vọng cho dòng phim độc lập. Sau đó, phim nhanh chóng “nhập làn” rạp chiếu sân nhà. Tưởng chừng, giải thưởng lớn tại một LHP danh giá sẽ giúp phim khơi gợi sự tò mò từ đông đảo khán giả trong nước, nhưng tác phẩm chỉ thu về vỏn vẹn hơn 1,2 tỉ đồng sau hai tuần ra rạp (số liệu của Box Office Vietnam). Thậm chí, đây còn là dự án có doanh thu thấp nhất của làng phim Việt tính từ đầu năm đến nay. Thành tích này còn kém cả những tác phẩm bị chê về nội dung như Khi ta hai lăm, Biệt đội bất ổn…

Trước đó, hồi tháng 4, phim tài liệu Những đứa trẻ trong sương của nữ đạo diễn Hà Lệ Diễm từng lọt vào danh sách rút gọn 15 phim tranh giải Oscar 2023 ở hạng mục Phim tài liệu dài xuất sắc; đoạt giải Phim châu Á xuất sắc nhất tại LHP châu Á Đà Nẵng 2023… cũng “đau đầu” khi tìm đường đến với công chúng nội. Sau nhiều nỗ lực của ê kíp, phim mới được 4 rạp nhỏ lẻ nhận chiếu thương mại với số suất khiêm tốn và đương nhiên doanh thu cũng chẳng mấy khả quan. Hay Memento Mori: Đất của đạo diễn Marcus Mạnh Cường Vũ, dù tham dự rất nhiều LHP quốc tế, cũng từng chiếu rạp hồi tháng 10.2022 nhưng vẫn chịu chung số phận với suất chiếu ít, giờ xem không thuận lợi khiến phim chỉ thu được 268 triệu đồng. Tương tự, phim Tro tàn rực rỡ của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên, từng đoạt giải cao nhất - Montgolfière d’or (Golden Balloon) tại LHP Ba châu lục 2022 ở Pháp và nhiều giải thưởng quốc tế khác, nhưng khi ra rạp Việt vào tháng 12.2022 cũng chỉ thu về hơn 4 tỉ đồng…

Nói về doanh thu khả quan nhất của phim độc lập Việt từ trước tới nay chỉ có Ròm của đạo diễn Trần Thanh Huy (63,9 tỉ đồng), từng đoạt giải Phim hay nhất - New Currents tại LHP Busan 2019. Trước đó, điện ảnh Việt cũng từng có nhiều tác phẩm độc lập, nghệ thuật và đạt được ít nhiều thành tích ở một số LHP quốc tế như: Đảo của dân ngụ cư (Hồng Ánh), Đập cánh giữa không trung (Vũ Hoàng Điệp), Bi, đừng sợ (Phan Đăng Di)…. Các tác phẩm này đều có điểm chung là nhận về những đánh giá tích cực của giới làm nghề, tuy nhiên lại không để lại nhiều dấu ấn tại phòng vé.

Có thực sự là “kén” khán giả?

Nhìn nhận một cách thực tế, những bộ phim thắng ở rạp Việt thời gian gần đây chiếm phần lớn là các dòng phim hài hước, tâm lý, giải trí… Thực trạng này không chỉ có ở Việt Nam mà cả ở thị trường phim ảnh quốc tế. Bởi, khán giả giờ đây ra rạp đa phần đều với mục đích thư giãn, tiêu khiển. Vì vậy, phim hành động, hài “nhảm” dù chất lượng không đồng đều nhưng doanh thu vẫn luôn áp đảo dòng phim nghệ thuật vốn đòi hỏi người xem phải kiên nhẫn, tập trung cao độ và biết nhìn nhận những hình ảnh ẩn dụ, mang ý đồ của đạo diễn…

Bên trong vỏ kén vàng vốn nhận được lời khen không ngớt từ giới chuyên môn, nhưng những lời có cánh cũng không đủ để một tác phẩm độc lập tạo nên đột phá tại thị trường điện ảnh Việt. Bởi, bộ phim không chỉ khó hiểu về mặt đề tài, ý tưởng, ngôn ngữ điện ảnh mới lạ mà còn được nhận xét đầy tính “thách thức” người xem. Thời lượng 3 tiếng với hàng loạt cú máy dài, những phân cảnh ít thoại, không nhiều diễn biến, nhịp chậm rãi; bên cạnh đó, việc sử dụng đa phần các diễn viên không chuyên, thể hiện cảm xúc một cách tự nhiên cũng khiến không khí bộ phim trở nên khô khan. Xét về nội dung, Bên trong vỏ kén vàng có đầy những sự bỏ ngỏ khiến người xem băn khoăn bởi bộ phim kết thúc mà không có lời giải. Để thấy được, dường như các dự án phim độc lập đã quá chú trọng vào việc tham gia LHP quốc tế mà quên đi thị hiếu của thị trường trong nước, dẫn đến một số câu chuyện, tình tiết, nhân vật, thông điệp trở nên khiên cưỡng, khó được số đông chấp nhận.

Bên cạnh thị hiếu người xem, việc quảng bá để tiếp cận công chúng cũng là điểm yếu của dòng phim độc lập. Bởi vốn phim đã kén người xem, trong khi khâu quảng bá lại èo uột, thì việc khó đến gần khán giả cũng là dễ hiểu. Rõ ràng, với sự phát triển của công nghệ hiện nay, nhiều bộ phim vẫn có thể quảng bá tốt, dựa trên các nền tảng miễn phí. Do vậy, dù làm phim độc lập với kinh phí ít nhưng ê kíp vẫn phải chuyên nghiệp trong công tác quảng bá và phát hành. Dạo quanh một vòng, có thể thấy phim độc lập đã bỏ ngỏ yếu tố then chốt này, thành ra chưa tiếp cận được công chúng đã phải lặng lẽ rút lui. Như trường hợp Thưa mẹ, con đi; Trời sáng rồi, ta ngủ đi thôi… phải đến sát ngày chiếu thì khán giả mới biết đến là phim sẽ ra rạp.

Nhưng nói gì thì nói, dù chưa thực sự chinh phục được thị trường nội địa nhưng các bộ phim độc lập của Việt Nam đã và đang làm tốt khía cạnh “xuất khẩu văn hóa” nước nhà đến với bạn bè quốc tế. Trong tương lai, để dòng phim này nhận được sự quan tâm của khán giả, thì cần phải tập trung hơn nữa vào khâu truyền thông, quảng bá và tạo thói quen cho công chúng yêu điện ảnh rút hầu bao, thay vì chỉ khư khư “ôm” lấy cá tính nghệ thuật riêng biệt của mình. 

BÁ TRƯỜNG