VHO- Gần 418.000 trang tư liệu Hán Nôm tương đương với hơn 5.210 đầu tài liệu đã được Thư viện Tổng hợp tỉnh Thừa Thiên Huế số hóa. Tuy nhiên, đây chưa phải con số cuối cùng bởi còn rất nhiều tư liệu ở trong cộng đồng đối diện với nguy cơ bị hư hại, cần được số hóa và bảo quản, phát huy giá trị.

Thừa Thiên Huế là địa phương được đánh giá còn lưu giữ nhiều tư liệu Hán Nôm bậc nhất cả nước, trong đó rất nhiều tư liệu quý, độc bản, văn bản quý hiếm có ngự bút của các vua… Tuy nhiên, với sự biến thiên của lịch sử và sự khắc nghiệt của thời tiết nên rất nhiều tư liệu đã bị tàn phá, thất lạc, mất cắp và đối diện với nguy cơ hư hỏng. Ngoài hệ thống tư liệu, thư tịch lưu trữ và bảo quản ở các cơ quan, đơn vị, tổ chức, nguồn tư liệu ở trong cộng đồng làng xã, các họ tộc, tư gia còn rất đa dạng và phong phú. Các tư liệu Hán Nôm ở Thừa Thiên Huế chủ yếu được thể hiện dưới hình thức sắc phong, chế phong, chiếu chỉ, lệnh chỉ, ngự bút của nhà vua cùng các văn bản quý hiếm về pháp luật, hành chính, đất đai, quân đội, quản lý dân số, bài thi Hương, gia phả, hương ước… Những tài liệu này có niên đại từ thời Lê, thời Tây Sơn, thời các chúa Nguyễn và triều Nguyễn. Nếu không được bảo quản, số hóa kịp thời thì khả năng hư hỏng hoàn toàn rất lớn. 
Bà Hoàng Thị Kim Oanh, Giám đốc Thư viện Tổng hợp tỉnh Thừa Thiên Huế cho biết, từ năm 2009 đến nay, thư viện đã phối hợp với Thư viện Khoa học Tổng hợp TP.HCM tiến hành khảo sát và số hóa với khối lượng lớn nguồn tư liệu Hán Nôm trên địa bàn tỉnh. Đã có gần 418.000 trang tư liệu tương đương với hơn 5.210 đầu tài liệu Hán Nôm được số hóa, bảo quản. Nhiều tư liệu Hán Nôm quý hiếm bị hư hỏng nặng đã được số hóa và phục chế, nghiên cứu, xử lý và quảng bá phát huy giá trị. Trong nguồn tư liệu được số hóa có thể kể đến như bộ luật Hoàng Việt Luật lệ thời vua Gia Long; nhiều sách đồng, sắc phong, chế phong bằng vải lụa ở các phủ Hàm Thuận Công, phủ Kiến Hòa Quận Công, phủ thờ Nguyễn Phúc Tộc… Hay tại làng Phù Bài (xã Thủy Phù, thị xã Hương Thủy) đã có hơn 30.000 trang tư liệu được số hóa, với các văn bản hành chính từ thời Lê, Tây Sơn, triều Nguyễn; các sổ địa bạ thời vua Gia Long và nhiều tài liệu quý về các dòng họ; các làng cổ xưa như Kim Long, Lương Quán, Dương Xuân Thượng (ở TP Huế), làng Dã Lê Chánh, làng Thủy Thanh Thượng (thị xã Hương Thủy)… cũng lưu giữ nhiều sắc phong và các tư liệu Hán Nôm quý. 

 Tiến hành số hóa tư liệu Hán Nôm tại các làng xã ở Thừa Thiên Huế Ảnh: T.V

TS Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở VHTT tỉnh Thừa Thiên Huế cho biết, công tác khảo sát, sưu tầm và số hóa tư liệu Hán Nôm đã được triển khai tại 187 làng, 923 họ tộc và 18 phủ đệ trên địa bàn toàn tỉnh. Công tác điền dã, sưu tầm và số hóa của Thư viện Tổng hợp tỉnh thời gian qua đã góp phần quan trọng trong bảo quản và phát huy giá trị di sản tư liệu Hán Nôm. Trên cơ sở nguồn tư liệu Hán Nôm có được, đơn vị đã nghiên cứu bước đầu, phân loại để giới thiệu những tư liệu quý đến công chúng. Các bộ luật, sắc phong, chế phong, chứng chỉ, văn bằng… quý đã được quảng bá, giới thiệu để bạn đọc, những nhà ng¬hiên cứu, người quan tâm đến tư liệu Hán Nôm. Qua đó đã nhận được thêm các ý kiến góp ý, đánh giá đầy đủ hơn về lịch sử và văn hóa cùng các lĩnh vực của vùng đất Thuận Hóa xưa. 
“Chúng tôi sẽ xem xét, tuyển chọn để có một bộ tùng thư Hán Nôm tiêu biểu đưa vào Tủ sách Huế, một đề án quan trọng mà tỉnh đang triển khai, qua đó góp phần lan tỏa giá trị di sản và những nguồn thông tin, nội dung quý từ di sản này”, ông Phan Thanh Hải thông tin. Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Hoa, từ công tác sưu tầm, số hóa nguồn tư liệu Hán Nôm, thư viện đã nhiều lần chọn lựa, phiên âm, dịch thuật và cũng chọn lọc để xuất bản những ấn phẩm. Tuy nhiên, chừng đó là chưa đủ bởi hệ thống tư liệu ở các làng xã, tư gia rất đồ sộ cần tiếp tục đẩy mạnh khảo sát, nghiên cứu. Đặc biệt, cần một chương trình để phiên âm, đánh giá, lựa chọn những tư liệu giá trị để chuyển dịch và giới thiệu theo từng chủ đề, lĩnh vực. Gần nửa triệu trang tư liệu đã được sưu tầm, số hóa vẫn còn đang nằm trong ổ cứng, những người quan tâm, các nhà nghiên cứu vẫn chưa thể tiếp cận dễ dàng và rộng rãi. Thư viện và ngành văn hóa cần xem xét ứng dụng phần mềm để giải quyết bản quyền, chi phí, công nghệ nhằm đưa nguồn tư liệu này đến với độc giả, công chúng rộng rãi. 
Việc đầu tư cơ sở vật chất hiện đại, có đủ năng lực để bảo quản, giữ gìn, khai thác và phát huy các di sản Hán Nôm cũng là vấn đề mà ngành văn hóa địa phương rất quan tâm. Ngoài ra, nguồn nhân lực cho công tác bảo quản tư liệu này cũng như công tác nghiên cứu, phân loại cần có sự hỗ trợ, tham gia của các chuyên gia hàng đầu về nghiên cứu Hán Nôm. Thực tế những người làm công tác này ngày càng ít đi mà giới trẻ thì không dễ gì tiếp cận. Đây là điều khó khăn và đòi hỏi quá trình lâu dài. “Chúng tôi mong có sự quan tâm của UBND tỉnh và Bộ VHTTDL để có thiết chế thư viện xứng tầm. Tôi tin rằng với những nỗ lực như thời gian qua, nguồn tư liệu Hán Nôm mà Thừa Thiên Huế đang có sẽ được sưu tầm và đưa ra công chúng rộng rãi hơn”, Giám đốc Sở VHTT tỉnh Thừa Thiên Huế cho biết. 

 SƠN THÙY