VHO - Khu dự trữ sinh quyển Cù Lao Chàm, xã đảo Tân Hiệp, TP Hội An, tỉnh Quảng Nam được xem là một trong những đơn vị tiên phong trong hệ thống khu sinh quyển thế giới ở Việt Nam với nhiều nỗ lực, sáng kiến giảm thiểu rác thải nhựa.

Chiến dịch giám sát rác thải nhựa bãi biển kết hợp dọn vệ sinh, thu bắt sao biển gai trong Khu BTB Cù Lao Chàm. Ảnh: BQLKBTB

Từ năm 2009, tại đây đã thành công với mô hình “nói không với túi ni lông”. Nhiều giải pháp, sáng kiến giảm thiểu rác thải nhựa tại khu dự trữ sinh quyển (DTSQ) đã được Ban quản lý (BQL) Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm triển khai thực tế, từ việc tuyên truyền, kiểm soát đến hợp tác đều nhận được sự hỗ trợ của các tổ chức, cơ quan chức năng, doanh nghiệp và cộng đồng địa phương. Đặc biệt là sự tham gia của các bạn trẻ, thanh niên công tác, sinh sống ở khu DTSQ và vùng lân cận. 
Định kỳ 2 lần/năm (vào tháng 5 và tháng 11), BQL Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm triển khai chiến dịch “Giám sát rác thải nhựa bãi biển và đáy biển kết hợp dọn vệ sinh, thu bắt sao biển gai trong Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm”. Qua đó nhằm thu thập thông tin, dữ liệu khoa học về rác thải tại các địa điểm thực hiện, để có cơ sở đánh giá mức độ ô nhiễm và đề xuất, giải pháp liên quan đến việc quản lý rác thải đồng thời giảm áp lực lên công tác môi trường chung tại địa phương.
Chiến dịch đợt 1 năm 2023 diễn ra vào cuối tháng 5 vừa qua được thực hiện trên 6 bãi biển và 6 vùng rạn san hô tại Cù Lao Chàm với sự tham gia của rất nhiều bạn trẻ, thanh niên đến từ Nhóm hành động vì môi trường biển, Công ty lặn biển Sao Việt , cộng đồng địa phương,…Đặc biệt, sự tham gia của các bạn học sinh học sinh Trường TH&THCS Quang Trung mang đến sức sống mới cho các phong trào bảo vệ môi trường tại địa phương, cũng là dịp để giáo dục nhận thức về môi trường cho các đối tượng là học sinh trên đảo.  

Mô hình “Ngôi nhà đại dương” tập trung rác thải được thu gom từ các chuyến đi biển của ngư dân  

Mô hình “Ngôi nhà đại dương”- ngư dân mang rác về bờ cũng là một trong những hoạt động được cộng đồng cư dân, doanh nghiệp ở Cù Lao Chàm nhiệt tình ủng hộ. Đây là một trong hoạt động nằm trong dự án “Giảm thiểu rác thải nhựa đại dương tại Việt Nam” do Cục Biển và Hải đảo, Bộ TN&MT phối hợp cùng BQL Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm chủ trì, được tuyên truyền rộng rãi đến ngư dân trên địa bàn.
“Ban đầu có hơi lạ lẫm, nhưng được tuyên truyền và cùng nhắc nhở nhau hành động thực tế miết rồi cũng thành thói quen. Bây giờ, những con thuyền của ngư dân Cù Lao Chàm khi về bờ không chỉ có cá tôm đánh bắt được mà còn kiêm thêm nhiệm vụ thu gom, vận chuyển rác thải nhựa đại dương về bờ, phân loại để tái chế và xử lý, góp phần giảm thiểu ô nhiễm biển”, anh Nguyễn Quân, một ngư dân trẻ ở Cù Lao Chàm chia sẻ.   
Sau thời gian triển khai, đã có 150 ngư dân tham gia thực hành giảm nhựa. Thu gom được gần 220 kg rác thải, trong đó nhiều rác thải nhựa có hại cho môi trường biển như chai lọ, bao ni lông, xốp; lưới hỏng, cước và các ngư cụ khác được “đưa về bờ”,… 
Điều đặc biệt ở các hoạt động giảm thiểu rác thải tại khu DTSQ Cù Lao Chàm là luôn được thực hiện với lực lượng chủ công là các bạn thanh niên, các bạn trẻ làm việc, sinh sống tại đây và luôn hướng trọng tâm đến việc tuyên truyền, vận động thế hệ trẻ để thay đổi nhận thức, cùng hành động để giảm thiểu rác thải. Điển hình như chương trình “trại hè san hô”, các buổi sinh hoạt ngoại khóa “học mà chơi, chơi mà học” cho học sinh ở xã đảo Tân Hiệp để chia sẻ các vấn đề về đa dạng sinh hoạt, bảo vệ môi trường, công tác giảm thiểu rác thải nhựa,… ở chính địa phương. 

Các em học sinh ở Cù Lao Chàm gấp túi giấy tặng các tiểu thương ở chợ 

Cuối tháng 9 vừa qua, Văn phòng UNESCO tại Việt Nam cũng đã tổ chức diễn đàn thanh niên sinh quyển Việt Nam 2023 với chủ đề “Hướng tới tương lai không rác thải tại các khu Dự trữ sinh quyển Việt Nam” tại TP Hội An, tỉnh Quảng Nam với sự tham gia của hơn 30 bạn trẻ thanh niên đến từ 11 khu DTSQ được UNESCO ghi danh tại Việt Nam cùng các khách mời là các chuyên gia trong lĩnh vực quản lý rác thải đã tham gia diễn đàn. Trong khuôn khổ diễn đàn, các đại biểu cũng đi thực địa, tham quan, tìm hiểu các sáng kiến, mô hình quản lý, giảm thiểu rác thải nhựa tại Cù Lao Chàm. Thông qua các thông tin giá trị của diễn đàn, đại diện các khu sinh quyển cũng đã tiếp cận nhiều phương pháp, công cụ, có thêm nhiều ý tưởng mới mẻ để đóng góp, xây dựng kế hoạch khung hành động thanh niên hướng tới tương lai không rác thải dựa trên đặc điểm tự nhiên, đặc thù cụ thể của từng khu sinh quyển. 
Các đại biểu dành nhiều sự khen ngợi, đánh giá cao cho nỗ lực giảm thiểu rác thải nhựa của khu DTSQ Cù Lao Chàm. Đồng thời cũng chia sẻ về những kiến thức, thông tin liên quan đến vấn đề rác thải và các tác động của rác thải đến môi trường, sinh cảnh, đa dạng sinh học cũng như sự phát triển bền vững của các khu sinh quyển, địa phương có khu sinh quyển.

THU HOÀI