VHO- Đã từng “bập” vào ma túy để rồi nhiễm HIV, cuộc sống bế tắc đến mức phải nghĩ đến cái chết để giải thoát, nhưng họ không bị bỏ rơi mà được giúp đỡ để từ đó trở thành những tư vấn viên tham gia nhóm đồng đẳng Sao Va (Quế Phong, Nghệ An) đồng hành với ngành Y tế giúp đỡ, vận động những người lầm lỡ bảo vệ sức khỏe, làm lại cuộc đời.

 Nhóm đã cung cấp kiến thức phòng tránh, thuốc, vật phẩm cho người “có H” để giúp giảm nguy cơ lây nhiễm

 Hơn hai năm nay, ở huyện vùng cao Quế Phong có một nhóm tình nguyện thường xuyên hỗ trợ hàng trăm người nhiễm HIV được tiếp cận thuốc và điều trị, có tên gọi là Sao Va. Trưởng nhóm Sao Va, anh Lang Trung Hiền cho biết: Nhóm chỉ có 5 thành viên, địa bàn rộng, giao thông trắc trở nhưng các đồng đẳng viên của nhóm luôn sẵn sàng đi vào các “điểm nóng” HIV với phương châm “chỉ cần tôi biết bạn nhiễm, tôi sẽ có mặt hỗ trợ trong mọi hoàn cảnh”. 

Băng rừng, lội suối vào “điểm nóng” 

Mỗi thành viên đều trang bị cho mình kiến thức từ cơ bản đến chuyên sâu về cơ chế lây bệnh, biện pháp ngăn ngừa lây lan, cách thức điều trị. Nhóm tìm cách tiếp cận, vận động các đối tượng có nguy cơ cao như người nghiện ma túy, gia đình có người nhiễm HIV… rồi kết nối họ vào chương trình điều trị bằng thuốc ARV nếu họ nhiễm vi rút HIV. 
Nhóm Sao Va họp vào đầu tháng để đánh giá công việc và lên phương án mới khi một số địa bàn xuất nhiệm ca nhiễm HIV mới. Mỗi tháng, mỗi người sẽ chăm sóc, tiếp cận 40-50 người nghi mắc HIV. Địa bàn rộng, đường đi trắc trở, nhóm ít người nên phải phân công cụ thể. Anh Ngân Văn Un được anh em tín nhiệm phụ trách xã Tiền Phong, nơi có người nhiễm nhiều nhất huyện. Người nhiễm bệnh ở đây hầu hết cuộc sống đang rất khó khăn nên việc của anh Un vất vả bội phần. Anh Un tâm sự: “Có vất vả thì mình phải càng cố gắng. Nếu lơ là một ngày thì rất nguy hiểm vì địa phương đang là điểm “nhức nhối” về người nhiễm HIV với hơn 400 người mắc ở hầu hết các bản”. Anh Un cho biết, ngoài phải vượt quãng đường xa xôi, hiểm trở, việc tiếp cận để thuyết phục những người nghi nhiễm HIV đi xét nghiệm cũng là một vấn đề, đòi hỏi thành viên phải có kỹ năng. Mỗi người có một cách khác nhau, nhưng ai cũng đều phải kiên trì, kể cả khi bị xua đuổi. 
“Trước đây, chúng tôi cũng giống như họ, có tâm lý e ngại. Tuy nhiên tin tưởng vào cán bộ y tế, đến nay đã có nhiều kết quả vui như anh Lô Thanh Nhất, thành viên của nhóm nay lượng vi rút HIV trong người đã xuống ngưỡng phát hiện, có thể có con được. Để có được kết quả này là cả một quá trình dài phấn đấu điều trị. Anh Lô Thanh Nhất năm 16 tuổi đã dính vào “cái chết trắng”. Cho đến khi sức khỏe ngày một yếu, dân bản xa lánh vì “mắc bệnh xã hội”, anh Nhất đã từng thắt cổ tự tử. Khi được các đồng đẳng viên tìm đến trò chuyện mỗi ngày, anh Nhất dần lấy lại được niềm tin yêu cuộc sống, bắt đầu cai nghiện ma túy và uống thuốc điều trị HIV. Từ đó anh là một trong những thành viên hoạt động năng nổ, nhiệt huyết của nhóm”, anh Un tâm sự. 

Giúp giảm thiểu lây nhiễm HIV 

Nói đến căn bệnh HIV, BS Vi Văn Kim, Trạm trưởng Trạm Y tế xã Tiền Phong, huyện Quế Phong cho biết, xã có nhiều người bị HIV đã tạo nên vũng xoáy dịch ở vùng cao. Hầu hết các bản của xã đều có người mắc. Số người nghiện do công an xã quản lý là hơn 30 người nhưng số nghiện “ngầm” (nghi nghiện) thì gấp nhiều lần. 
Dịch HIV phần lớn phát sinh từ những người nghiện này. Trong số những bệnh nhân nhiễm “H” có rất nhiều hoàn cảnh thương tâm được Trung tâm y tế huyện cấp phát thuốc mỗi tháng một lần. Nhiều người biết mình mang căn bệnh nguy hiểm khi được tình nguyện viên đồng đẳng vận động đi khám như chị C.T.M (18 tuổi), chồng là L.V.T (19 tuổi) là người Khơ mú, trú ở bản Na Nhắng… Trước đây người dân rất sợ và sống thu mình khi biết mình mắc bệnh. Mỗi tháng Trạm y tế xã xuống bản một lần để giám sát dịch bệnh kết hợp tuyên truyền. Nhờ có những đồng đẳng viên nhiệt huyết như nhóm Sao Va thường xuyên tuyên truyền đến tận từng bản, từng người dân nên họ dần hiểu rõ về căn bệnh cũng như cách phòng tránh. Theo BS Kim, công việc phòng chống HIV chưa giảm những gian nan khi các dự án rút về thì công tác tuyên truyền cũng như các tổ xét nghiệm lưu động phải hoạt động cầm chừng. 
Chị Vi Thị Hồng, Phó khoa kiểm soát dịch bệnh, chuyên trách phòng chống HIV (Trung tâm Y tế huyện Quế Phong) thông tin, dù các dự án không còn nhưng chính quyền cũng như đội ngũ y, bác sĩ trên địa bàn luôn cố gắng vượt khó để phát hiện, điều trị những người nhiễm “H”. Đơn vị vẫn nỗ lực duy trì CLB Phòng chống “H” do Bí thư Đoàn xã làm chủ tịch. Ông Thái Văn Nhàn, Phó khoa Phòng, chống HIV/AIDS, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Nghệ An cho biết: Nghệ An là tỉnh có số người nhiễm HIV cao, đứng thứ 6 của cả nước. Tình hình dịch HIV/AIDS vẫn đang diễn biến phức tạp. Đồng thời cũng đang là một trong số các tỉnh trọng điểm về ma túy, cả buôn bán và sử dụng. Toàn tỉnh hiện có 30 đồng đẳng viên, hoạt động trong 6 nhóm. Dù tiền phụ cấp ít ỏi, không đủ để trang trải cuộc sống nhưng họ đều hoạt động rất tích cực, nhiệt tình. 
Nhóm Sao Va là một trong những nhóm đồng đẳng viên hoạt động năng nổ góp phần quan trọng trong cuộc chiến gian nan chống dịch bệnh. Phụ trách công việc vất vả, đặc thù riêng trong khi phụ cấp còn ít, nhưng các thành viên trong nhóm đồng đẳng Sao Va vẫn miệt mài đến với những người có nguy cơ cao, các ca bệnh đang ẩn khuất trong bản làng để góp phần ngăn chặn bệnh HIV. 

PHẠM NGÂN